Ένας μυστικός αλλά ιδιαίτερα επικίνδυνος εχθρός απειλεί ολοένα και περισσότερες περιοχές του κόσμου: οι μύκητες. Όπως αναφέρει νέα επιστημονική εργασία που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και εξετάζεται προς έγκριση, η κλιματική αλλαγή μπορεί να συμβάλει δραματικά στην εξάπλωση του συνηθισμένου μύκητα Aspergillus, ο οποίος είναι υπεύθυνος για σοβαρές λοιμώξεις και εκτιμάται ότι προκαλεί εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο.
Σύμφωνα με πληροφορίες του CNN, αυτό το είδος ανήκει σε μια τεράστια και ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη κατηγορία οργανισμών – τους μύκητες – οι οποίοι, αν και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα οικοσυστήματα, μπορούν να έχουν καταστρεπτικές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία. Οι μυκητιασικές λοιμώξεις σκοτώνουν περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως παγκοσμίως, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις.
Ο Aspergillus είναι ένας κοινός μύκητας που συναντάται στο έδαφος, σε φυτικά υπολείμματα, στο νερό και στην ατμόσφαιρα. Οι άνθρωποι τον εισπνέουν καθημερινά, αλλά το ανοσοποιητικό τους σύστημα συνήθως είναι ικανό να αποτρέψει τυχόν επιπλοκές. Ωστόσο, για άτομα που πάσχουν από ασθένειες όπως άσθμα, κυστική ίνωση, ΧΑΠ, καρκίνο, μεταμοσχευμένα όργανα ή έχουν ιστορικό σοβαρής λοίμωξης από Covid-19 ή γρίπη, ο μύκητας μπορεί να αποδειχθεί μοιραίος.
Αν το ανοσοποιητικό σύστημα αποτύχει να αντιμετωπίσει τα σπόρια του, «ο μύκητας αρχίζει να αναπτύσσεται και ουσιαστικά σε “τρώει από μέσα προς τα έξω”, για να το πούμε ωμά», εξηγεί ο Νόρμαν βαν Ράιν, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και κύριος συγγραφέας της μελέτης. Το ποσοστό θνησιμότητας για ασθενείς με ασπεργίλλωση κυμαίνεται από 20% έως 40%, ενώ η διάγνωση είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς τα συμπτώματα – όπως πυρετός, βήχας και κόπωση – μπορεί να συγχέονται με πολλά άλλα νοσήματα.
Η ανθεκτικότητα και η εξάπλωση των ειδών του Aspergillus
Η μελέτη εστιάζει σε δύο κύρια είδη:
Το Aspergillus flavus, το οποίο προτιμά θερμές και τροπικές περιοχές, είναι πιθανό να αυξήσει την εξάπλωσή του κατά 16% εάν συνεχιστεί η υψηλή κατανάλωση ορυκτών καυσίμων. Αναμένεται να επεκταθεί σε βόρεια Κίνα, Ρωσία και ΗΠΑ. Είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό σε φάρμακα και μπορεί να προσβάλει και καλλιέργειες, απειλώντας την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το κατέταξε το 2022 στην «κρίσιμη» κατηγορία μυκητιακών παθογόνων.
Το Aspergillus fumigatus, το οποίο απαντάται κυρίως σε πιο εύκρατα κλίματα, αναμένεται να διευρύνει την εξάπλωσή του κατά 77,5% έως το 2100, εκθέτοντας περίπου 9 εκατομμύρια ανθρώπους μόνο στην Ευρώπη.
Αντίθετα, κάποιες περιοχές του πλανήτη – όπως ορισμένα τμήματα της υποσαχάριας Αφρικής – ενδέχεται να γίνουν τόσο ζεστές ώστε να μην ευνοούν πια την ανάπτυξη αυτών των μυκήτων. Ωστόσο, αυτό μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τα τοπικά οικοσυστήματα, καθώς οι μύκητες είναι ζωτικοί για την γονιμότητα του εδάφους.
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την ανθεκτικότητα και την εξάπλωση
Ένας ακόμα ανησυχητικός παράγοντας είναι η δυνατότητα οι μύκητες να αναπτύξουν αντοχή στις θερμοκρασίες, επιτρέποντάς τους να επιβιώνουν πιο εύκολα στο ανθρώπινο σώμα. Επιπλέον, τα ακραία καιρικά φαινόμενα – όπως πλημμύρες, ξηρασίες και καύσωνες – διευκολύνουν τη διάσπαση των σπορίων τους σε μεγάλες αποστάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ξέσπασμα μυκητιασικών λοιμώξεων μετά τον ανεμοστρόβιλο στην Τζόπλιν του Μιζούρι το 2011.
Η παγκόσμια κοινότητα, σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν είναι αρκετά προετοιμασμένη για την αντιμετώπιση της μυκητιακής απειλής. Υπάρχουν μόνο τέσσερις κατηγορίες αντιμυκητιασικών φαρμάκων και ολοένα πιο πολλά στελέχη εμφανίζουν ανθεκτικότητα.
Ο καθηγητής Justin Remais από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, υπεύθυνος για μία μελέτη που περιλαμβάνει πάνω από 100 εκατομμύρια ασθενείς στις ΗΠΑ, δήλωσε στο CNN ότι καταγράφηκαν περισσότερα από 20.000 κρούσματα ασπεργίλλωσης μεταξύ 2013-2023, με αύξηση 5% ετησίως. Ωστόσο, η έλλειψη δεδομένων πιθανόν να κρύβει πολύ μεγαλύτερους αριθμούς.
«Υπάρχει ανάγκη για επείγουσα δράση»
Η καθηγήτρια Elaine Bignell, συνδιευθύντρια του Κέντρου Μυκητιακής Μικροβιολογίας του MRC στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, επισημαίνει ότι η νέα μελέτη «φωτίζει μία υπότιμημένη απειλή για τη δημόσια υγεία». Τονίζει παράλληλα την ανάγκη για περισσότερη χρηματοδότηση στην έρευνα και καλύτερους επιδημιολογικούς μηχανισμούς παρακολούθησης.
Η ερευνητική κοινότητα ελπίζει πως η αξιοσημείωτη επιτυχία τηλεοπτικών σειρών όπως το «The Last of Us» θα ευαισθητοποιήσει το κοινό – έστω και μέσω της επιστημονικής φαντασίας – σχετικά με τις πραγματικές απειλές που προέρχονται από τους μύκητες, οι οποίοι, όπως λέει η Bignell, «δεν αποτελούν απλά σενάρια τρόμου, αλλά πραγματικό κίνδυνο».
