Η υγεία μας είναι το πιο πολύτιμο αγαθό. Έτσι, φυσικά, οι άνθρωποι αναζητούμε τρόπους για την πρόληψη, την ενημέρωση και την αυτοσυντήρηση. Όμως, τί συμβαίνει όταν η έντονη ενασχόληση με την υγεία γίνεται πηγή συνεχούς άγχους, όταν η ανησυχία μετατρέπεται σε καθημερινό φορτίο και η φροντίδα της υγείας από προτεραιότητα γίνεται εμμονή;
Στην κλινική μου εμπειρία, παρατηρώ ολοένα και περισσότερους ανθρώπους που βιώνουν σοβαρό άγχος σχετικά με την κατάσταση της υγείας τους. Αυτά τα άτομα, παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις από τους γιατρούς ότι είναι υγιή, συνεχίζουν να πιστεύουν ότι έχουν κάποια σοβαρή, συχνά ανίατη, ασθένεια. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται Άγχος Υγείας.
Το Άγχος Υγείας, γνωστό παλιότερα ως Υποχονδρίαση — ένας όρος που σήμερα χρησιμοποιείται όλο και λιγότερο — αναφέρεται σε μια επίμονη ανησυχία για την ύπαρξη σοβαρής πάθησης, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ιατρικά ευρήματα που να την υποστηρίζουν. Το άτομο μπορεί να επικεντρώνεται σε σωματικές αισθήσεις, να παρακολουθεί έντονα το σώμα του, να επισκέπτεται συχνά γιατρούς ή, από την άλλη, να αποφεύγει τις επισκέψεις λόγω του φόβου μήπως ακούσει «κακές ειδήσεις».
Στις μέρες μας, αυτή η συμπεριφορά έχει εξελιχθεί σε μια πιο σύγχρονη και διαδεδομένη μορφή, την οποία ονομάζουμε Cyberchondria, δηλαδή την υπερβολική αναζήτηση ιατρικών πληροφοριών στο διαδίκτυο, που αντί να ανακουφίζει το άγχος, το εντείνει περισσότερο. Η ανησυχία και το άγχος γύρω από την υγεία δεν προκύπτουν πια μόνο από τις συνεχείς επισκέψεις σε γιατρούς, αλλά και από ατελείωτες ώρες μπροστά σε μια οθόνη.
Τι είναι η Cyberchondria;
Η Cyberchondria (ψηφιακή υποχονδρίαση) αποτελεί τη διαδικτυακή εκδοχή του Άγχους Υγείας και σχετίζεται με την υπερβολική ή καταναγκαστική αναζήτηση ιατρικών πληροφοριών στο διαδίκτυο, η οποία καταλήγει αντί να μειώνει το άγχος, να το ενισχύει. Στην εποχή της άμεσης πρόσβασης σε πληροφορίες, πολλοί επιλέγουν να στραφούν στο διαδίκτυο για να κατανοήσουν την κατάσταση που αντιμετωπίζουν.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το 70% των ενηλίκων έχει χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο για αυτοδιάγνωση, με περίπου 1 στους 3 να δηλώνει ότι αυτή η εμπειρία του προκάλεσε περισσότερο άγχος παρά ανακούφιση.
Ωστόσο, η Cyberchondria είναι κάτι παραπάνω από απλή περιέργεια για την υγεία. Χαρακτηρίζεται από μια εμμονική και συνήθως επαναλαμβανόμενη αναζήτηση ιατρικών πληροφοριών στο διαδίκτυο, που μπορεί να συμβαίνει πολλές φορές μέσα στην ημέρα, προκαλώντας το άτομο να παρακολουθεί συνεχώς τα σωματικά του συμπτώματα, είτε αυτά είναι πραγματικά είτε φανταστικά. Καταφεύγει στην αναζήτηση διαδικτυακών πληροφοριών, φθάνοντας συχνά σε δεδομένα που σχετίζονται με σοβαρές ή επικίνδυνες για τη ζωή παθήσεις. Κατά συνέπεια, ο φόβος για την υγεία ενισχύεται, οδηγώντας τον σε συνεχή παρατήρηση του σώματος και επαναλαμβανόμενη αναζήτηση απαντήσεων, έως ότου βρεθεί εγκλωβισμένος σε μια κατάσταση καθημερινού άγχους και ψυχικής εξάντλησης.
Συχνά, εκδηλώνει δυσπιστία απέναντι στους επαγγελματίες υγείας, πιστεύοντας ότι κάποιες σοβαρές καταστάσεις παραμένουν αδιάγνωστες. Μπορεί να αλλάζει γιατρούς ή να νιώθει την ανάγκη να αφιερώνει υπερβολικό χρόνο και να υποβάλλεται διαρκώς σε νέες εξετάσεις χωρίς σαφείς ιατρικές οδηγίες, να αναζητεί δεύτερες απόψεις και να παρατηρεί τα σωματικά του συμπτώματα με μόνιμο ενδιαφέρον. Παράλληλα, μπορεί να αποφεύγει κοινωνικές επαφές ή δραστηριότητες, λόγω του φόβου ότι μπορεί να είναι άρρωστο ή να νοσήσει. Οι σκέψεις του συχνά επικεντρώνονται σε καταστροφικά σενάρια, με έντονο φόβο για σοβαρές ή σπάνιες παθήσεις, ακόμη και για τον θάνατο.
Αιτιολογικοί παράγοντες
Η προέλευσή της φαίνεται να συνδέεται με μια αλληλεπίδραση ψυχοκοινωνικών και ψηφιακών παραγόντων κινδύνου. Ένα κύριο χαρακτηριστικό είναι η άμεση και ανεξέλεγκτη πρόσβαση σε πληροφορίες χωρίς αξιολόγηση εγκυρότητας. Επίσης, η ανθρώπινη ανάγκη για έλεγχο, ιδίως σε περιόδους αβεβαιότητας, οδηγεί πολλούς να προσπαθούν συνεχώς να ερμηνεύσουν κάθε αίσθηση στο σώμα τους. Επιπλέον, η πανδημία COVID-19 και η υπερπληροφόρηση γύρω από την υγεία έχουν εντείνει αυτή την τάση. Επίσης, η έλλειψη σταθερής, ουσιαστικής επαφής με έμπιστους επαγγελματίες υγείας, σε συνδυασμό με προσωπική προδιάθεση στο άγχος ή ψυχοσωματική ευαλωτότητα, μπορεί να συνθέσουν το ευνοϊκό έδαφος για την ανάπτυξη αυτού του φαινομένου.
Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα δεν βρίσκεται στο σώμα, αλλά στο μυαλό – το οποίο έχει εγκλωβιστεί σε έναν κύκλο αυξανόμενου φόβου. Η ρίζα αυτού του φαινομένου είναι η ανάγκη για βεβαιότητα και έλεγχο. Οι άνθρωποι επιθυμούν να αισθάνονται ασφαλείς, να μπορούν να εξηγούν ό,τι συμβαίνει στο σώμα τους και να αποκλείουν κάθε πιθανό κίνδυνο. Ωστόσο, τόσο η υγεία όσο και η ζωή περιέχουν στοιχεία αβεβαιότητας. Όταν το άτομο δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει αυτή την αβεβαιότητα, εκδηλώνει συχνά υπερανάλυση και εμμονική σκέψη.
Υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης;
Αρχικά, πρόκειται για μια ψυχολογική κατάσταση που συνδέεται με έντονα συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας και την ανθρώπινη ανάγκη για βεβαιότητα και έλεγχο. Εάν παραμείνει ανεξέλεγκτο, μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα και τη λειτουργικότητα του ατόμου, υποβαθμίζοντας την ποιότητα της ζωής του.
Η λύση δεν είναι να αγνοούμε το σώμα μας, αλλά να κατανοήσουμε ότι αυτά που αισθανόμαστε δεν έχουν καθαρά σωματική προέλευση, αλλά κυρίως ψυχολογική. Σκοπός είναι να αλλάξουμε τον τρόπο ερμηνείας των σημάτων που μας στέλνει το σώμα και να κατανοήσουμε την διαφορά ανάμεσα στην πρόληψη και την εμμονή.
Η Ψυχοθεραπεία, ιδιαίτερα η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην αντιμετώπιση διαταραχών άγχους. Μπορεί να συνδράμει σημαντικά στην αναγνώριση δυσλειτουργικών μοτίβων σκέψης, στην κατανόηση των εσωτερικών μηχανισμών άγχους, καθώς και των παραγόντων που αυξάνουν τον φόβο για την υγειά, αλλά και των αναγκών που προσπαθεί να καλύψει κανείς μέσω του ελέγχου και της υπερανάλυσης. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αποδοχή της αβεβαιότητας και στην ανάπτυξη μιας πιο υγιούς σχέσης με το σώμα και την υγεία.
Επιπλέον, είναι κρίσιμο να περιορίσουμε τη συχνότητα της διαδικτυακής αναζήτησης, εστιάζοντας μόνο σε έγκυρες, επιστημονικά τεκμηριωμένες πηγές, αποφεύγοντας αναξιόπιστα φόρουμ ή βίντεο. Εξίσου σημαντική είναι η δημιουργία μιας σταθερής και εμπιστοσύνης σχέσης με τον γιατρό ή ειδικό για ήρεμη και σαφή καθοδήγηση.
Tέλος, η εκπαίδευση σε τεχνικές διαχείρισης του άγχους, τεχνικές χαλάρωσης όπως το mindfulness και η καλλιέργεια της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορούν να είναι εξαιρετικά χρήσιμες στην ανακούφισή μας από την ψυχική ένταση, στην αποφόρτιση του νου και στην αποκατάσταση της ισορροπίας.
Δείτε επίσης:
