Τα εμβληματικά κτίρια της Σύρου, φορτωμένα μνήμες, ιστορία και ανυπολόγιστη αρχιτεκτονική αξία, έχουν παραδοθεί στην εγκατάλειψη, τις λεηλασίες και την αδιαφορία.
Σπασμένα παράθυρα, γκράφιτι πάνω στους ραγισμένους τοίχους, ξεχαρβαλωμένα παντζούρια «πνιγμένα» στις αράχνες και περίτεχνες οροφογραφίες που αποσυντίθενται. Κάποτε ήταν το μεγαλοπρεπές αρχοντικό του επιφανούς βιομηχάνου και πλοιοκτήτη Δημητρίου Βαφειαδάκη.
Σήμερα, το σπίτι στέκει απογυμνωμένο από την αίγλη του παρελθόντος. Η φθορά αποτυπώνεται σε κάθε γωνιά του. Κι όμως, αποτελεί ένα από τα πολλά αρχοντικά της Σύρου, μέρος της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του νησιού.
Η δικηγόρος Μαρία Καζαντζάκη επισημαίνει ότι τα κληροδοτήματα στο νησί στερούνται εσόδων, με αποτέλεσμα να καταρρέουν. «Τα κληροδοτήματα είχαν κάποιους πόρους που εξαντλήθηκαν. Για να αναστηλωθούν αυτά τα κτίρια, όπως τους αρμόζει, απαιτούνται τεράστια ποσά. Ωστόσο, ο νόμος δεν επιτρέπει στα κληροδοτήματα να έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα, με συνέπεια να αδυνατούν να εξασφαλίσουν έσοδα».
Η κυρία Καζαντζάκη τονίζει την ανάγκη νομοθετικών αλλαγών που θα μπορούσαν να προσφέρουν κίνητρα σε επενδυτές, όπως φοροαπαλλαγές, για την αποκατάσταση των ιστορικών κτιρίων. «Πρέπει να υπάρξει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο», υπογραμμίζει.
Η ανησυχία ορισμένων ντόπιων είναι έντονη, καθώς φοβούνται την πολιτιστική τους κληρονομιά. Κάθε φορά που ένα κτίριο καταρρέει, χάνεται όχι μόνο το υλικό του σώμα, αλλά και ένα κομμάτι της ιστορίας του.
«Φανταστείτε τι θα γίνει αν ένα κτίριο καταρρεύσει και βρεθεί ένας επενδυτής που θελήσει να το αναστηλώσει. Θα το φτιάξει όπως θέλει, με αποτέλεσμα να χαθεί η ταυτότητά του», λέει η Μαρία Καζαντζάκη.
Σύμφωνα με την καταγραφή του 2015 του Παύλου Χατζηγρηγορίου, στην Ερμούπολη υπάρχουν 1.293 αρχοντικά, εκ των οποίων τα 130 είναι σε πολύ κακή κατάσταση.
Η Μαρία-Θηρεσία Δαλεζίου εκφράζει την ανάγκη να στραφεί το ενδιαφέρον στα αρχοντικά των χωριών. «Αν υπήρχε το παραμικρό ενδιαφέρον, θα είχε γίνει έστω ένας καθαρισμός στα ιστορικά αυτά κτίρια», επισημαίνει.
«Αυτά τα κτίρια δεν είναι απλώς πέτρες και τούβλα. Είναι έργα ανθρώπων, κομμάτι της ιστορίας μας», καταλήγει.
