Η ανατροφή ενός παιδιού αποτελεί μία από τις πιο απαιτητικές και συγχρόνως σημαντικές ευθύνες που μπορεί να αναλάβει κάποιος. Στην προσπάθειά τους να παρέχουν το καλύτερο για τα παιδιά τους, πολλοί γονείς συχνά πέφτουν, συνήθως χωρίς να το συνειδητοποιούν, στην παγίδα της υπερπροστασίας.
Η υπερπροστασία είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, όπως η υπερβολική καθοδήγηση, οι συνεχείς παρεμβάσεις στις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού, και η αποφυγή καταστάσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε προκλήσεις ή απογοητεύσεις.
Πιο συγκεκριμένα, ένας υπερπροστατευτικός γονέας προσπαθεί να «προλάβει» κάθε δυσκολία ή εμπόδιο που μπορεί να αντιμετωπίσει το παιδί του. Συχνά, παρεμβαίνει υπερβολικά στη ζωή του παιδιού, παίρνει αποφάσεις εκ μέρους του, προσπαθεί να ελέγξει τα συναισθήματα και τις εμπειρίες του και το απομακρύνει από καταστάσεις που θεωρεί επικίνδυνες — ακόμα κι αν αυτές είναι αναγκαίες για την μάθηση και την εξέλιξή του.
Οι γονείς που εκδηλώνουν αυτή τη συμπεριφορά συχνά το κάνουν από αγάπη και την επιθυμία να προστατεύσουν το παιδί τους από κάθε πιθανό κίνδυνο, είτε σωματικό είτε ψυχολογικό. Πιστεύουν πως με αυτόν τον τρόπο το θωρακίζουν απέναντι στις προκλήσεις της ζωής, καθώς και σε ενδεχόμενους κινδύνους ή απογοητεύσεις. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα.
Ποιες είναι οι συνέπειες της υπερπροστασίας;
Παρόλο που οι προθέσεις είναι συνήθως ευγενικές, η υπερπροστασία μπορεί να ανακόψει την υγιή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
Ειδικότερα, η συμπεριφορά των γονέων που είναι υπερπροστατευτικοί μπορεί να έχει πολυάριθμες ολέθριες συνέπειες στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη. Ένα από τα κύρια προβλήματα που προκύπτει είναι η μειωμένη αυτοπεποίθηση και αυτονομία. Όταν το παιδί δεν έχει την ευκαιρία να κάνει λάθη, να προσπαθήσει να βρει λύσεις μόνο του και να αντιμετωπίσει προκλήσεις, είναι πιθανό να αντιμετωπίσει δυσκολίες στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του και να μην αισθάνεται ικανό. Εξαρτάται συνεχώς από τους γονείς για καθοδήγηση, χάνωντας την ευκαιρία να μάθει πώς να στηρίζεται στον εαυτό του και να λειτουργεί αυτόνομα.
Επιπλέον, η υπερπροστασία συχνά συνδέεται με αυξημένο άγχος και ανασφάλεια. Αντί να αναπαύεται, το παιδί παίρνει το μήνυμα ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος και ότι δεν έχει την ικανότητα να τον αντιμετωπίσει μόνο του. Αυτή η αντίληψη μπορεί να εντείνει το αίσθημα αδυναμίας και ανεπάρκειας, οδηγώντας σε υψηλά επίπεδα άγχους και ανάπτυξη φοβιών ή αποφυγή νέων εμπειριών που θεωρούνται «απειλητικές».
Επιπρόσθετα, τα παιδιά που προέρχονται από υπερπροστατευτικούς γονείς συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα στις κοινωνικές τους σχέσεις. Συχνά είναι ντροπαλά, ανασφαλή ή υπερβολικά εξαρτημένα από τους ενήλικες, γεγονός που περιορίζει την ικανότητά τους να αναπτύξουν υγιείς σχέσεις με τους συνομηλίκους τους. Μπορεί επίσης να δυσκολεύονται να θέσουν όρια, να εκφράσουν τις ανάγκες τους και να διαχειριστούν συγκρούσεις, κάτι που είναι απαραίτητο για τη κοινωνική τους ένταξη και εξέλιξη.
Τέλος, η υπερπροστασία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα βραδύτερη συναισθηματική ωρίμανση. Η συναισθηματική ανάπτυξη και ανθεκτικότητα κατασκευάζονται μέσω της εμπειρίας – θετικής και αρνητικής. Όταν το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου του στερείται η δυνατότητα να βιώνει απογοητεύσεις ή αποτυχίες, δεν αποκτά τα αναγκαία εφόδια για να διαχειρίζεται σύνθετα συναισθήματα. Ως εκ τούτου, δυσκολεύεται να αναγνωρίσει, να εκφράσει και να ρυθμίσει τα συναισθήματά του, κάτι που μπορεί να το ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή του.
Η ισορροπία είναι το κλειδί
Ένας γονέας δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προστατεύει ή να καθοδηγεί το παιδί του. Αντιθέτως, η σωστή προσέγγιση είναι η ισορροπία. Οι γονείς θα έπρεπε να είναι υποστηρικτικοί και όχι ελεγκτικοί. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουν το παιδί να δοκιμάσει, να αποτύχει και να επικεντρωθεί ξανά στην προσπάθεια. Χρειάζονται να το υποστηρίξουν στην πορεία προς την αυτονομία του, χωρίς όμως να καθορίζουν αποκλειστικά τον δρόμο του.
Είναι αναγκαίο να βρουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ προστασίας και ενθάρρυνσης της ανεξαρτησίας. Η υπερβολική προστασία μπορεί να περιορίσει τις ευκαιρίες του παιδιού να γίνει αυτόνομο και να εξερευνήσει, καθυστερώντας την ανάπτυξη ουσιαστικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Αντίθετα, η ενθάρρυνση του παιδιού να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να αντιμετωπίζει προκλήσεις με στήριξη, αλλά χωρίς υπερβολικό έλεγχο, μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την ικανότητά του να λειτουργεί αυτόνομα.
Συνοψίζοντας, η υπερπροστασία και οι αυστηρές περιοριστικές συμπεριφορές, αν και συχνά προέρχονται από αγαθές προθέσεις, μπορούν να γίνουν εμπόδιο στην ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Είναι ουσιώδες οι γονείς να επιδιώκουν την ισορροπία, να είναι κοντά στο παιδί τους, προσφέροντας στήριξη και ασφάλεια, αλλά συνάμα να του παρέχουν περιθώριο να δοκιμάσει, να αποτύχει και να μάθει. Ο ρόλος των γονέων δεν είναι να ανοίγουν όλα τα μονοπάτια, αλλά να σταθμεύουν καθοδηγώντας με αγάπη και εμπιστοσύνη δίπλα στο παιδί τους, καθώς αυτό κάνει τα δικά του βήματα προς την ανεξαρτησία.
Μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία μπορεί το παιδί να χτίσει σταδιακά την αυτοεκτίμησή του και να καλλιεργήσει την αυτογνωσία του. Έτσι, θα μπορέσει να αισθανθεί ικανό να ανταπεξέλθει στις μελλοντικές προκλήσεις και να εξελιχθεί σε έναν αυτόνομο και συναισθηματικά ισορροπημένο ενήλικα.
Δείτε επίσης:
