Η πρόσφατη εντολή του προεδρου των ΗΠΑ για επανέναρξη των πυρηνικών δοκιμών φαίνεται να μας γυρίζει αρκετές δεκαετίες πίσω, στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και της απειλής μαζικής καταστροφής.
Είναι γνωστό ότι η Ρωσία πραγματοποίησε σειρές δοκιμών για δύο από τα πιο εξελιγμένα στρατηγικά όπλα της — τον πυραύλο κρουζ με πυρηνική πρόωση Burevestnik και το υποβρύχιο drone Poseidon — σηματοδοτώντας μια νέα φάση στον παγκόσμιο πυρηνικό ανταγωνισμό, όπως αναφέρουν οι ειδικοί.
Ο Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε ατομικά και τα δύο στρατηγικά ορόσημα, διαφημίζοντας τις «απαράμιλλες» ικανότητες της Ρωσίας και αψηφώντας την αυξανόμενη πίεση από τη Δύση, ειδικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Αυτές οι επισημάνσεις συνέπεσαν με την ανακοίνωση του Τραμπ ότι η Ουάσιγκτον θα επανέναρκε τις δοκιμές πυρηνικών όπλων για πρώτη φορά μετά από τριαντα χρόνια.
Φόβοι για νέο Ψυχρό Πόλεμο
Αυτές οι εξελίξεις έχουν αναζωπυρώσει τους φόβους για έναν νέο αγώνα εξοπλισμών ο οποίος θυμίζει την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης στη Μόσχα με στρατιώτες που τραυματίστηκαν στην Ουκρανία, ο Πούτιν ανέφερε ότι η Ρωσία δοκίμασε με επιτυχία το Poseidon, ένα υποβρύχιο drone ικανό να μεταφέρει πυρηνική κεφαλή capable να προκαλέσει ραδιενεργά τσουνάμι στις εχθρικές ακτές.
«Για πρώτη φορά, καταφέραμε όχι μόνο να το εκτοξεύσουμε από την πλατφόρμα του υποβρυχίου, αλλά και να ενεργοποιήσουμε τη πυρηνική μονάδα του, επιτρέποντας στο όχημα να λειτουργήσει για αρκετό καιρό», δηλώνει ο Πούτιν. Επίσης, προσέθεσε: «Στην ταχύτητα και το βάθος λειτουργίας του, δεν υπάρχει τίποτα αντίστοιχο σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου και εκπλήξεις δεν θα υπάρξουν στο μέλλον».
Ο Πούτιν υποστήριξε ότι ο συμπαγής πυρηνικός αντιδραστήρας του Poseidon είναι 100 φορές μικρότερος από τους συμβατικούς που χρησιμοποιούνται στα υποβρύχια, προσφέροντας όμως «εξαιρετική ισχύ», βιώνοντας μάλιστα και μεγαλύτερη από τον διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο Sarmat, γνωστός ως «Satan II» από το ΝΑΤΟ. Αν και δεν δημοσιοποιήθηκαν λεπτομέρειες για τον τόπο δοκιμής, η Ρωσία αναγνώρισε ότι ενεργοποίησε επιτυχώς το πυρηνικό σύστημα πρόωσης του Poseidon σε συνθήκες πραγματικής δοκιμής.
Τορπίλη drone
Αυτό το σύστημα πιστεύεται ότι εκτοξεύεται από υποβρύχια κλάσης Belgorod, που έχουν σχεδιαστεί αποκλειστικά για την μεταφορά του τεράστιου drone. Το Poseidon, το οποίο πήρε το όνομά του από τον αρχαίο ελληνικό θεό της θάλασσας, αποτελεί ένα από τα πιο ριζοσπαστικά όπλα που έχουν αναπτυχθεί από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Συνδυάζοντας στοιχεία drone και τορπίλης, έχει σχεδιαστεί για να είναι αόρατο, ανθεκτικό και με εκπληκτική καταστροφική ικανότητα. Υπολογίζεται ότι το drone έχει μήκος περίπου 20 μέτρα, ζυγίζει γύρω στους 100 τόνους και μπορεί να ταξιδεύει υποβρυχίως με ταχύτητες έως 200 km/h — σε βάθη τόσο μεγάλα ώστε να είναι δύσκολο να ανιχνευτεί.
Η πυρηνική πρόωση του διασφαλίζει απεριόριστη εμβέλεια, επιτρέποντάς του να διασχίζει τους ωκεανούς χωρίς να γίνεται αντιληπτό. Εκτιμάται ότι το Poseidon έχει την ικανότητα να μεταφέρει μια πυρηνική κεφαλή δύο μεγατόνων, ικανή να καταστρέψει μια παράκτια πόλη ή να προκαλέσει ραδιενεργό τσουνάμι καταστροφικών διαστάσεων. Η ανάπτυξή του ενδέχεται να αλλάξει το τοπίο της πυρηνικής αποτροπής παρακάμπτοντας τις παραδοσιακές επιλογές ξηράς, αέρα και θάλασσας.
Η Ρωσία θεωρεί το Poseidon ως στρατηγικό εξισορροπιστή, ικανό να παρακάμψει οποιαδήποτε μελλοντική αμυντική ασπίδα. Ο Πούτιν έχει υποστηρίξει επανειλημμένα ότι η αποχώρηση της Ουάσιγκτον από τη Συνθήκη κατά των Αντιβαλλιστικών Βλημάτων το 2001 πίεσε τη Ρωσία να καινοτομήσει με νέα επίθετικά συστήματα για να αποκαταστήσει τη στρατηγική ισορροπία. Λίγες μέρες πριν από την αποκάλυψη του Poseidon, η Ρωσία είχε δοκιμάσει ένα άλλο πυρηνικό σύστημα — τον πύραυλο κρουζ Burevestnik, που θεωρήθηκε επιτυχία από το Κρεμλίνο.
Ο πυρηνοκίνητος πύραυλος
Ο στρατηγός Βαλερί Γκερασίμοφ, επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου της Ρωσίας, ενημέρωσε τον Πούτιν ότι η δοκιμή ήταν «απόλυτα επιτυχής», ισχυριζόμενος ότι ο πύραυλος διανύει 14.000 χιλιόμετρα σε 15 ώρες χρησιμοποιώντας πυρηνικό καύσιμο. «Πραγματοποίησε ελιγμούς που επιβεβαίωσαν τις υψηλές του ικανότητες στην αποφυγή πυραυλικών και αεροπορικών αμυντικών δομών», δήλωσε ο Γκερασίμοφ. Ο Πούτιν χαρακτήρισε τον Burevestnik ως «καινοτομία τεχνολογίας», τονίζοντας ότι ο μικρός αντιδραστήρας του είναι «1.000 φορές μικρότερος από αυτόν ενός υποβρυχίου» και επιτυγχάνει επιχειρησιακή ισχύ σε λίγα μόνο λεπτά.
Ο Burevestnik είναι ο πρώτος πυραύλος κρουζ με πυρηνική πρόωση παγκοσμίως, εξασφαλίζοντας έτσι απεριόριστη εμβέλεια και αντοχή. Σε αντίθεση με τους συμβατικούς πυραύλους, μπορεί να παραμένει στον αέρα για πολλές ημέρες, εισερχόμενος ξανά στον αμφισβητούμενο εναέριο χώρο από απρόβλεπτες κατευθύνσεις. Η απρόβλεπτη πορεία πτήσης του μπορεί να εξελίξει τα συστήματα πυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ σε παρωχημένα, αυξάνοντας τους κινδύνους λανθασμένων υπολογισμών και κλιμάκωσης.
Η αντίδραση στην «χάρτινη τίγρη»
Ο χρόνος των αυτών των δοκιμών τονίζει την αποφασιστικότητα της Μόσχας να επιδείξει τη στρατιωτική της ισχύ ενώ οι σχέσεις με την Ουάσινγκτον επιδεινώνονται. Ο Τραμπ είχε πρόσφατα αποκαλέσει τη Ρωσία «χάρτινη τίγρη» λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζει στην εισβολή της στην Ουκρανία — μια δήλωση που μπορεί να ενίσχυσε την επιθυμία του Πούτιν για επίδειξη ισχύος. Στη συνέχεια των δοκιμών όπλων, ο Πούτιν παρακολούθησε μεγάλες ασκήσεις πυρηνικής εκτόξευσης στις 22 Οκτωβρίου, στις οποίες συμμετείχαν και τα τρία σκέλη της ρωσικής πυρηνικής τριάδας — διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι, πύραυλοι υποβρυχίων και πύραυλοι κρουζ που εκτοξεύονται από αεροπλάνα.
Η ρωσική κρατική τηλεόραση μετέδωσε εικόνες του Πούτιν με στρατιωτική ενδυμασία να διευθύνει τις ασκήσεις, διαφοροποιώντας την προσέγγισή του και επισημαίνοντας ότι η στρατηγική αποτροπής της Ρωσίας παραμένει ανέπαφη παρά τις δυτικές κυρώσεις. Λίγες ώρες αργότερα, ο Πούτιν ενέκρινε την αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία του 2000 με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την απόρριψη πλουτωνίου, επικαλούμενος «νέα αντιρωσικά μέτρα που αλλάζουν ριζικά τη στρατηγική ισορροπία».
«Πρόκειται για προσπάθεια πίεσης στη Ρωσία, αλλά καμία κράτος ή λαός που σέβεται τον εαυτό του δεν παίρνει αποφάσεις υπό πίεση», δήλωσε, προτρέποντας πως οποιαδήποτε ουκρανική επίθεση μέσα στη Ρωσία με δυτικά όπλα θα είχε «πολύ σοβαρές, αν όχι συγκλονιστικές, συνέπειες».
Λάδι στη φωτιά από τον Τραμπ
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ενίσχυσε την ένταση, ανακοινώνοντας μέσω του Truth Social ότι διέταξε το Πεντάγωνο να επανεκκινήσει τις δοκιμές πυρηνικών όπλων — την πρώτη τέτοια εντολή σε πάνω από 30 χρόνια. «Εξαιτίας των δοκιμών άλλων χωρών, διέταξα το Υπουργείο Άμυνας να ξεκινήσει δοκιμές των πυρηνικών μας όπλων με ίσους όρους. Η διαδικασία θα αρχίσει άμεσα», έγραψε ο Τραμπ ενώ κατευθυνόταν να συναντήσει τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στην Νότια Κορέα.
Πρόσθεσε ότι «η Ρωσία είναι δεύτερη και η Κίνα τρίτη με μεγάλη διαφορά, ωστόσο θα φτάσουν στο ίδιο επίπεδο μέσα σε 5 χρόνια». Είναι ασαφές αν ο Τραμπ αναφερόταν σε πυρηνικές εκρήξεις πλήρους κλίμακας ή σε μη εκρηκτικές δοκιμές πτήσης. Η τελευταία πυρηνική έκρηξη από τις ΗΠΑ συνέβη το 1992, ενώ η Ρωσία και η Κίνα δεν έχουν πραγματοποιήσει δοκιμές από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Στην Ουάσινγκτον υπήρξαν άμεσες αντιδράσεις. Η βουλευτής της Νεβάδα, Ντίνα Τίτους, υποσχέθηκε να εμποδίσει οποιαδήποτε κίνηση για την επανέναρξη των δοκιμών, ενώ ειδικοί προειδοποίησαν ότι αυτό θα μπορούσε να «καταστρέψει τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων».
Από την πλευρά του, ο Ντάριλ Κίμπαλ, ηγήτορας της Ένωσης Ελέγχου Όπλων, κατηγόρησε τη στρατηγική αυτή: «Ο Τραμπ είναι παραπληροφορημένος και αποκόμμενος από την πραγματικότητα. Οι ΗΠΑ δεν έχουν κανένα τεχνικό, στρατιωτικό ή πολιτικό λόγο να ξαναρχίσουν τις δοκιμές πυρηνικών εκρήξεων για πρώτη φορά από το 1992», προσθέτοντας ότι η προετοιμασία του χώρου δοκιμών στη Νεβάδα θα απαιτήσει «», υπονοώντας ότι η ανακοίνωση ήταν κυρίως πολιτικό θέατρο.
Η ενίσχυση της Κίνας
Εν τω μεταξύ, το ταχέως αναπτυσσόμενο πυρηνικό πρόγραμμα της Κίνας εντείνει την τριγωνική αντιπαλότητα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), το απόθεμα του Πεκίνου έχει διπλασιαστεί από περίπου 300 πυρηνικές κεφαλές το 2020 σε 600 το 2025 και πιθανόν να φτάσει τις 1.000 έως το 2030. Κατά την παρέλαση της Ημέρας της Νίκης τον Σεπτέμβριο, η Κίνα παρουσίασε νέα συστήματα μεγάλης εμβέλειας ικανά να πλήξουν τις ηπειρωτικές Ηνωμένες Πολιτείες, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική της αποτροπής.
Το Πεκίνο απέρριψε την πρόταση του Τραμπ για τριμερείς συνομιλίες για τον έλεγχο των όπλων, χαρακτηρίζοντάς την «παράλογη και μη ρεαλιστική», δεδομένου του μικρότερου οπλοστασίου σε σύγκριση με τα ΗΠΑ και τη Ρωσία. Ωστόσο, αναλυτές προειδοποιούν ότι με τη Μόσχα και την Ουάσινγκτον να αποσύρονται από την προηγούμενη αυτοσυγκράτηση και το Πεκίνο να εκσυγχρονίζει ραγδαία το οπλοστάσιό του, το πλαίσιο ελέγχου των όπλων μετά τον Ψυχρό Πόλεμο καταρρέει.
Η αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία για το πλουτώνιο, η επανέναρξη των πυρηνικών δοκιμών από τον Τραμπ και η έλλειψη συνέχειας στη νέα συνθήκη START υποδεικνύουν ένα επικίνδυνο στρατηγικό τοπίο. Καθώς ο Πούτιν και ο Τραμπ προβάλλουν τις πυρηνικές τους φιλοδοξίες και η Κίνα αναπτύσσει το οπλοστάσιό της, ο κόσμος ενδέχεται να μπει στο πρώτο κεφάλαιο ενός νέου πυρηνικού αγώνα εξοπλισμών — ενός αγώνα που τροφοδοτείται τόσο από πολιτικά συμφέροντα όσο και από στρατιωτικές ανάγκες.
